۰۹۷۹
چنانکه در کتاب « توضیح و بررسى مصاحبه برتراندراسل وایت » گفته شده است : ترس یک پدیده روانى مشخصى است که علائم و آثار فیزیولوژیک خاصى را در بدن نمودار میسازد که در مباحث روانى مطرح و بررسى میشوند و ترس را میتوان به این نحو توضیح داد که در هنگام یقین یا احتمال فقدان یا نقص توازن و تعادل طبیعى یا روانى ، پدیده ترس نمودار میگردد . البته میدانیم که این تعریف پدیده ترس را کاملا روشن نمیسازد ، ولى این نقص تعریف مخصوص به پدیده ترس نیست ، بلکه در همه پدیده ها و فعالیتهاى روانى وجود دارد ، زیرا ما در هنگام بررسى آن پدیده ها و فعالیتها با نمودهاى فیزیکى داراى رنگ و شکل و کمیت و دیگر نمودها روبرو نیستیم ، حالا باید دید آیا اینکه
--------------------------------------------------------------------------------
1 . باغ اپیکور آناتول فرانس ص 31 .
[ 168 ] مذهب مولود ترس است ، سخنى درست است یا نه ؟ میگوئیم : آن ترس که مولود نادانى است ، بایستى با برطرف شدن نادانى ، ترس نیز مرتفع گردد .
مستند ساختن مذهب به اینگونه ترس که مولود نادانى است ، درباره هزاران فیلسوف و دانشمند خداشناس و مذهب گراى که باواقعیات جهان هستى و لو بوسیله درک یک عده قوانین کلى آشنائى دارند ، کاملا خلاف واقع است ، زیرا اینان نه تنها با تقلیل جهل و نادانى شان از خدا و مذهب بى نیاز نگشته اند ، بلکه اغلب آنان ، با پیشرفت در علم و جهان بینى که داشته اند ، خود را با خدا آشناتر و به مذهب متمایل تردیده اند . آیا دکارت نمیگفت : « ماده و حرکت را بمن بدهید ، من جهان را براى شما بسازم » این متفکر حداقل جهان را از دیدگاه خودشناخته و بجهت نادانى درباره جهان مبتلا به بیم و هراس نبوده است . این متفکر با چنین ادعائى دو دلیل تازه به دلایل اثبات وجود خداوندى آورده است . از طرف دیگر میبایست با پیشرفت علم و جهان بینى ها مسئله خدا و مذهب بکلى از جوامع منتفى شود ، با اینکه عملا چنین چیزى وجود ندارد ، بلکه گرایشهاى مذهبى و عرفانى در همه جوامع بطور روزافزون پیش میرود .
اشتغالات تخدیرى مانند بعضى از هنرها و مایعات الکلى و دعاوى اومانیستى نتوانسته است جلو پیشرفت این گرایش ها را بگیرد . اینکه گفته میشود :
هراندازه علم پیشرفت کند ، بى نیازى از خدا و مذهب بیشتر احساس میشود ، خطاى بزرگى است که برخى از مردم « علم زده » مرتکب میشوند ، زیرا پیشرفت علم نیست که با مذهب به پیکار برخیزد و هیچ دانشمند آگاهى براى طرد مذهب تاکنون به فرمولهاى علمى استناد ننموده است ، بلکه آنچه که دیده میشود اینست که دانشمندانى از زنگوله هائى که بپاى دین بسته اند ، متنفرند و متدینانى که استنتاج نارواى لا مذهبى از علم را مى بینند ، اظهار ناراحتى و انزجار از دانشمند مینمایند .
شگفتا ، قرنهاى طولانى است که دین و علم را بجان هم انداخته اند ، [ 169 ]
ولى تاکنون نه تنها هیچ یک از آندو ، دیگرى را بر زمین نزده است ، بلکه هر دو در قلمرو مخصوص بخود ، مشغول حرکت و انجام وظیفه بوده ، گاهگاهى هم به کمک و تعاون همدیگر میشتابند . بلکه بقول افراد فراوانى از دانشمندان و جهان بینان خردمند زیربناى مسائل علمى با اصول عالى دین اشباع شده است .
