۰۴۸۳

چنانکه از تواریخ برمى آید ، در دوران پیش از زمامدارى امیر المؤمنین علیه السلام ، قضایایى را بعنوان مواد برنامه اسلامى در جوامع به وجود آورده بودند . این قضایا با حقیقت اسلام سازگار نبود . براى توجیه آنها موضوع اجتهاد و نظر را مطرح کرده مى گفتند :

پیشروانى که قضایایى را بعنوان مواد برنامه اسلامى در متن این دین جاودانى وارد کرده اند ، مجتهد و صاحب نظر بوده اند .

این خوش گمانى توجیهى براى تثبیت آن قضایا شده تدریجا به عنوان تکالیف و احکام اسلامى تلقى گشته بودند .

امیر المؤمنین ( ع ) که به گفته علایلى در کتاب سمو المعنى فى سمو الذات همواره رهبر گروه محافظ اسلام بود ، براى برکنار ساختن آن قضایا و آشکار کردن متن واقعى اسلام ، دست به اقداماتى جدّى زد .

[ 91 ]

هیچ جاى تردیدى نیست که این اقدامات براى کسانى که از آن قضایا استفاده ها داشتند و موضع خود را با آنها تثبیت کرده بودند ، سخت نگران کننده بود ، لذا آن قضایا را که با نظریات شخصى گردانندگان اجتماعى پیش از دوران على ( ع ) ، به وجود آمده بود ، حق جلوه مى دادند و حقى را که على ( ع ) مطرح و اجرا میکرد ، باطل قلمداد مى کردند .

مسلم است که این گونه ابهام انگیز نمودن واقعیات به وسیله سودجویان و مقام پرستان ، مى تواند براى مردم معمولى فتنه هاى بسیار تاریک و اضطراب انگیزى به وجود بیاورد .

عامل اصلى آزمایش مردم در چنان جامعه اى طرفدارى سخت و بى مسامحه امیر المؤمنین از حق و تنفر او از باطل بوده است که بهیچ وجه سستى در آن طرفدارى و تنفر را به خود راه نمى داد .

بهترین دلیل این مدّعا که عوامل فتنه و گردانندگان آنها سود جویان و مقام پرستان ، بودند ، اعتراف خود طلحه و زبیر است که در مباحث گذشته ملاحظه نمودیم و دیدیم که این دو مرد صراحتاً ریاست طلبى خود را در برابر امیر المؤمنین ابراز کردند .

همچنین سرگذشت معاویه و اخلالگرى هاى او بوسیله فتنه هایى که در حکومت آن حضرت براه انداخته بود ، بقدرى روشن است که مى توان گفت : معاویه تا آخرین نفس امیر المؤمنین ( ع ) کارى دیگر جز بوجود آوردن فتنه هاى رنگارنگ ، نداشت ، امّا در این فتنه ها به عادل ترین مرد تاریخ چه مى گذشت ؟ و ایده آل ترین انسان چقدر رنج مى برد ؟ و چه خون هاى بیگناه بزمین ریخته مى شد ؟ و چه حقها که نابود و باطل ها که زنده مى گشت ؟ و چه سرنوشت بدى را براى جوامع اسلامى بلکه براى جامعه بشریت پى ریزى مى کرد ؟

معاویه کارى با این ها نداشت ، زیرا کار او تنها بوجود آوردن بهترین مثال براى خودخواهى بنیان کن انسانیت منحصر بود . تتمه این مبحث را در تفسیر موضوعى فتنه ها خواهیم دید .

[ 92 ]