۰۴۸۹

هیچ یک از پدیده هاى بشرى مانند دو پدیده متضاد اتحاد و خصومت ، منشأ آثار و نتایج با اهمیت نبوده است .

اگر ما بتوانیم این توفیق را بدست بیاوریم که از سطوح ظاهرى رویدادها و شئون انسانى گذر کرده ، ریشه هاى عمیق آنها را مورد بررسى قرار بدهیم ، بدون تردید دو پدیده مزبور را از عمیق ترین و پایدارترین ریشه ها خواهیم یافت . قطعى است که :

اتحاد انسان ها با یکدیگر عامل جلوگیرى آنان از نابودى هاى گوناگونى بوده است که سر راه تاریخ آنان را گرفته است .

نیز اتحاد انسان ها با یکدیگر عامل بروز قدرت ها و استعدادهاى آنان بوده است .

بطور کلّى هیچ پیشرفت قابل توجهى بدون اتحاد و همکارى نصیب بشریت نگشته است .

مسلم است که همه امتیازات مفید که افراد و جوامع انسانى بدست آورده اند ، بر دوران ها و جوامع گوناگون توزیع شده ، هر یک تکمیل کننده دیگرى بوده است .

( 1 ) الانفال آیه

25 . [ 100 ]

باضافه اینکه اتّحاد میان افراد و جوامع انسانى با اختلافات و تضادهایى که دارند ، لذت روحى فوق العاده اى دارد که با هیچ یک از لذایذ معمولى قابل مقایسه نمیباشد .

یکى از جالب ترین چهره هاى انسانى در تاریخ ، ائتلاف و یگانگى هایى است که نه از روى غرض ورزى و سنگر بندى براى از بین بردن ناتوانان صورت گرفته است ، بلکه براى محو ساختن تنفر و رقابت هاى کشنده و به وجود آوردن تفاهم هاى حقیقى و اشباع حسّ عضویت در یک خانواده پر مهر و صفا ، بوجود آمده است .

در نقطه مقابل این نعمت عظماى الهى انزجار و خصومت و تنفر قرار گرفته است که تاریخ ما انسان ها را به لجن کشیده ، همه اصول و آرمان ها و الگوها را در هم ریخته است .

این نکته مهم را هم باید در نظر بگیریم که عداوت و تنفرى که در میان انسانها بروز مى کند ، بهیچ وجه قابل مقایسه با خصومت و کشتار دیگر حیوانات نیست .

ما در عالم حیوانات جنگ و پیکارهاى خونین را سراغ داریم ، که تنها از احتیاج به غذا یا اعمال قدرت محض ناشى مى گردد . در صورتى که جنگ و پیکار انسان ها داراى موضوعات زیر هم مى باشد :

1 خود خواهى با قیافه هاى گوناگونش .

2 با اینکه آدمى از شیرینى و عظمت جان فرد دیگر اطلاع دارد ، باز سلاح برّان به دست مى گیرد .

3 با اینکه مى داند هیچ دلیل و علّتى براى نابود کردن طرف خصومت ندارد ، احساس کمترین ننگ او را وادار به کشتار مى نماید .

4 بیمارى خونریزى ( سادیسم ) در هیچ یک از انواع جانداران دیده نمیشود ، ولى تاریخ بشرى افراد فراوانى از این بیماران را که عوامل این بیمارى را خود به وجود آورده اند ، نشان مى دهد .

5 آیا تاکنون شنیده اید که جاندارى پس از سیر شدن از غذاى خود ، به غذاى مورد احتیاج جاندار دیگرى تعدى کند ؟ و اگر آن جاندار گرسنه براى دفاع از حیات خود دست به مقاومت بزند ، خونش ریخته شود ؟ هرگز چنین پدیده پستى

[ 101 ]

میان حیوانات وجود ندارد ، در صورتى که قسمت عمده اى از کارزارها و کشتارهاى بشرى را در تاریخ همین پدیده تشکیل داده است .

6 حیوانات مانند انسان ها داراى پیامبران و مصلحان و خیرخواهان و دانشمندان و فلاسفه ، نیستند که براى لزوم تعدیل قدرت قدرتمندان و اتحاد آنان فریادها برآورند ، و فداکارى ها نمایند . در حالى که انسان ها به اضافه عقل و وجدان درونى ، از وجود چنان پیشروان انسان دوست برخوردار بوده اند .

7 حیوانات فتنه و آشوب هاى کشنده بر پا نمى کنند در صورتى که انسانها این گونه تلاطم ها را بوجود مى آورند و همه ارزش ها و اصول و قوانین را مختل مى سازند .

8 حیوانات از تفکر درباره تحولات سازنده و نیروهایى که تحولات مزبور را بوجود بیاورد ، محرومند ، ولى انسان با داشتن تفکر و نیروهاى مزبور ، هنوز نتوانسته است قدرت تحول آفرین خود را به سود همه جانبه خود و دیگران بجریان بیاندازد . باین معنى که انسان به هر دگرگونى که اقدام کرده است بدانجهت که خودخواهى هایش را نتوانسته است مهار کند ، اغلب تحولاتى را که بوجود آورده است به زیان دیگران تمام کرده است . این است نتایج منافرت که در جمله امیر المؤمنین علیه السلام ممنوع اعلان شده مردم را از آن بر حذر داشته است .