۰۴۹۸
باغبانى که در اول بهار سبد را برداشته براى چیدن میوه سیب که پس از شش ماه مثلا خواهد رسید ، بباغ میرود آگاهى هاى مربوط به سیب و فصل رسیدن آن ، یا او را
[ 115 ]
از راه برمیگرداند ، و یا سبد خود را با سیب هاى خیالى پر میکند ، و یا خنده عقلا او را به بیمارى روانى دچار مى سازد . و اگر تعقل و اندیشه خود را در راه این بیهوده گرایى از دست ندهد جز تأسف براى از دست رفتن نیرو و تلف شدن وقت میوه اى نخواهد چید .
قانون علت و معلول و دیگر روابط میان رویدادها ، براى هر نتیجه اى مقدمه یا مقدماتى را ضرورى ساخته است . توقع معلول بدون علت ، توقع مختل شدن قوانین هستى را در بردارد .
شتابزدگى آدمى در رسیدن به نتایج و هدف ها باضافه اینکه وصول به آنها را امکان پذیر نمى سازد ، اغلب موجبات نومیدى و سستى و خطاهاى دیگرى را در سنجش و ارزیابى پدیده ها و واقعیات فراهم مى آورد .
گاهى بعضى از معلول ها و نتایج با سرعتى بیشتر از حدّ معمولى به وجود مى آید ، ساده لوحان گمان مى برند هر معلول و نتیجه اى داراى انعطافى است که مى توان آن را از حلقه هاى زنجیرى علل و مقدمات بریده در موقعیت دلخواه قرار داد اینان نمى دانند که نسبیت موضع گیرى انسان ها در مقابل علل و معلولات و همچنین امکان وجود عللى که مخفیانه در سرعت بوجود آمدن معلولات و نتایج از طرف دیگر ، مؤثر مى باشند ، استثنایى در قانون علیت وارد نمى سازد .
امّا تطبیق جمله فوق به موقعیت امیر المؤمنین علیه السلام ، کاملا روشن است ، زیرا خوش بینى مردم بیکدیگر ، از یکطرف و شایع ساختن رضایت امیر المؤمنین علیه السلام به جریانات پس از وفات پیامبر که تا اواخر خلافت عثمان ادامه داشت ، از طرف دیگر ، مردم را از آمادگى پذیرش حکومت آن حضرت محروم ساخته بود .
بهمین جهت بوده است که اقدام او به گرفتن حکومت ، مانند چیدن میوه نارس و کاشتن در زمین دیگران بوده است ، زیرا تنها خطاهاى آشکار دوران عثمان بود که نیاز قطعى مردم را به زمامدارى امیر المؤمنین علیه السلام آشکار ساخت .
گسترش رفتار و اندیشه گذشتگان در فضاى اجتماع درباره حکومت ، همان زمین دیگرى بود که دانه هاى حکومت على ( ع ) نمى توانست در آن پاشیده شود و نمو کند .
[ 116 ]
7 . 8 فان اقل یقولوا حرص على الملک و ان اسکت یقولوا جزع من الموت ( اگر سخنى در حقیقت زمامدارى بگویم ، به حرص و طمع ریاست متهمم خواهند ساخت و اگر سکوت کنم ، خواهند گفت ، على از مرگ مى ترسد ) .
